Πηγή: philenews.com
Πρόσκληση στα σχολεία για να αναπτύξουν τη δική τους πολιτική για πρόληψη και διαχείριση του σχολικού εκφοβισμού και της σχολικής βίας, καθώς από έρευνες φαίνεται ότι η Κύπρος έχει υψηλά ποσοστά στα φαινόμενα αυτά, απηύθυνε το υπουργείο Παιδείας, το οποίο απέστειλε πριν από μερικές εβδομάδες σε όλες τις βαθμίδες εγκύκλιο με σχετικό υλικό. Μία ενέργεια που εντάσσεται στο πλαίσιο της πολιτικής του για πρόληψη αλλά και για αντιμετώπιση των φαινομένων παραβατικότητας και βίας στον σχολικό χώρο, ένα ζήτημα που απασχολεί διαχρονικά όχι μόνο τον εκπαιδευτικό κόσμο αλλά και την κοινωνία γενικότερα.
Έρευνες που έγιναν σε ευρωπαϊκό επίπεδο αναφέρουν ότι η Κύπρος χαρακτηρίζεται από τα πιο υψηλά ποσοστά σχολικής βίας (Ammermüller, 2007 – OECD, 2019). Σύμφωνα με τα όσα απέστειλε το υπουργείο Παιδείας στα σχολεία, σε μία πρόσφατη έρευνα στην Κύπρο, βρέθηκε ότι σε δείγμα 900 εφήβων (11-15 ετών), το 14,1% ανέφερε ότι εκφόβισε άλλο άτομο, ενώ 22,2% ανέφερε ότι υπέστη εκφοβισμό (CERE, 2019). To ποσοστό αυτό φαίνεται να αυξήθηκε σε διάστημα δέκα ετών από προηγούμενη επίσημη έρευνα όπου καταγράφηκε ότι το 9,4% των μαθητών/μαθητριών ενεπλάκησαν σε σχολική βία ως θύτες και 11,3% ως θύματα (Stavrinides, Paradeisiotou, Tziogouros & Lazarou, 2010). Δύο διαχρονικές έρευνες με δείγματα Ελληνοκυπρίων εφήβων (ηλικία 11-14) που ξεπερνούσαν τα 1.000 άτομα βρήκαν τρεις υπο-ομάδες παιδιών που εμπλέκονται σε σχολικό εκφοβισμό: 6,4%-6,5% ως θύτες, 10,6%-15,3% ως θύματα και 8,7%-10% ως θύτες – θύματα (Fanti & Henrich, 2015; Fanti & Kimonis, 2013).
Αναφορικά με την πρόσκληση του υπουργείου, στόχος είναι, μέσα από την πολιτική που θα αναπτύξουν, οι σχολικές μονάδες να επιδείξουν αλλά και να καλλιεργήσουν την αρχή της μηδενικής ανοχής απέναντι στο φαινόμενο αυτό. Όπως σημειώνεται, το πιο σημαντικό στοιχείο της μηδενικής ανοχής δεν είναι η χρήση τιμωρίας, αλλά η ανάπτυξη μίας σχολικής κουλτούρας ενάντια στη βία. «Η διερεύνηση, η καταγραφή και η διαχείριση τέτοιων περιστατικών δεν δηλώνει αδυναμία των σχολείων. Αντίθετα, δηλώνει την αποφασιστικότητα και την ευαισθησία τους για μείωση του σχολικού εκφοβισμού», επισημαίνει το υπουργείο Παιδείας.
Ξεκαθαρίζεται ότι κατά τον καταρτισμό του Σχεδίου Δράσης Αγωγής Υγείας και Πρόληψης της Παραβατικότητας θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τόσο οι ιδιαιτερότητες της κάθε σχολικής μονάδας όσο και οι υποχρεώσεις της Πολιτείας που απορρέουν από τη Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού. Μεταξύ των οποίων είναι ότι η Πολιτεία οφείλει να προστατεύει το παιδί από κάθε μορφή βίας, προσβολής ή βιαιοπραγιών σωματικών ή πνευματικών, εγκατάλειψης ή παραμέλησης, κακής μεταχείρισης ή εκμετάλλευσης.
Στην εγκύκλιο περιλαμβάνονται έξι παραρτήματα τα οποία αφορούν: α) στους ορισμούς και το θεωρητικό υπόβαθρο, β) την πολιτική του σχολείου: πρόληψη σχολικού εκφοβισμού, γ) την πολιτική του σχολείου: διαχείριση σχολικού εκφοβισμού, δ) τα έντυπα χειρισμού σχολικού εκφοβισμού, ε) τις οδηγίες ηλεκτρονικής καταχώρησης περιπτώσεων σχολικού εκφοβισμού, στ) τις υποστηρικτικές υπηρεσίες και φορείς ενάντια στον σχολικό εκφοβισμό.
Ένα σημαντικό και άκρως ανησυχητικό πρόβλημα
Σύμφωνα με το υπουργείο, η βία στο σχολείο αποτελεί ένα διαχρονικό, παγκόσμιο, κοινωνικό φαινόμενο με επιπτώσεις σε πολλά επίπεδα, τόσο στη μαθησιακή διαδικασία όσο και στην ψυχική υγεία των μαθητών. Προκαλεί ανασφάλεια και φόβο και συνεπάγεται την παραβίαση της αρχής των «ασφαλών σχολείων» και το δικαίωμα των παιδιών να εκπαιδεύονται σε ένα ασφαλές, μη απειλητικό περιβάλλον. Είναι πιθανόν να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές, όπως είναι ο σχολικός εκφοβισμός που αποτελεί μια μορφή κακοποίησης. Ο σχολικός εκφοβισμός αναγνωρίζεται ως ένα σημαντικό πρόβλημα και ως η πλέον διαδεδομένη μορφή επιθετικής συμπεριφοράς στο σχολικό πλαίσιο. Η εκφοβιστική συμπεριφορά καθίσταται απειλή για τη συναισθηματική ευημερία, τη μάθηση και την εκπαίδευση και λειτουργεί ως εμπόδιο στην επίτευξη των μαθησιακών στόχων, αλλά και ως μεταβλητή, η οποία επηρεάζει τη γενικότερη λειτουργία και την ποιότητα του περιβάλλοντος του σχολείου.
Αναφορικά με τη βία ερμηνεύεται ως η σκόπιμη χρήση φυσικής δύναμης ή εξουσίας, είτε με μορφή απειλής είτε πράξης, κατά του εαυτού, ενός άλλου προσώπου ή εναντίον μίας ομάδας ή μίας κοινότητας, η οποία είτε επιφέρει είτε έχει μεγάλη πιθανότητα να επιφέρει τραυματισμό, θάνατο, ψυχολογική βλάβη, δυσλειτουργική ανάπτυξη ή στέρηση.
Σχολικός εκφοβισμός υπάρχει όταν ένας μαθητής γίνεται αντικείμενο εκφοβισμού ή θυματοποιείται, όταν υποβάλλεται, κατ’ επανάληψη και κατ’ εξακολούθηση, σε αρνητικές ενέργειες από έναν ή περισσότερους μαθητές. Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού διακρίνεται από τα πιο κάτω χαρακτηριστικά:
> Επαναλαμβανόμενος: Αντικατοπτρίζει μία μορφή συμπεριφοράς η οποία δεν είναι τυχαία ή μεμονωμένη.
> Εμπρόθετος/εκούσιος: Το αποτέλεσμα μιας εσκεμμένης και όχι τυχαίας συμπεριφοράς.
> Επιθετικός: Προκαλεί βλάβη/ζημιά στο άτομο.
> Ύπαρξη ανισορροπίας δύναμης: Προϋποθέτει πραγματική ή αντιλαμβανόμενη ανισορροπία δύναμης ανάμεσα στα δύο μέρη (σωματική, κοινωνική κ.ά.).
Επισημαίνεται ότι οι μορφές εκδήλωσης σχολικού εκφοβισμού είναι:
> Σωματικός: Χρήση σωματικής βίας από τον θύτη προς το θύμα. Η σωματική εκφοβιστική συμπεριφορά μπορεί να περιλαμβάνει χτυπήματα, κλοτσιές, γροθιές, φτύσιμο, τρικλοποδιές, σπρωξίματα κ.λπ. Η σωματική βία περιλαμβάνει, επίσης, την κλοπή, αλλοίωση ή καταστροφή περιουσίας του θύματος από τον θύτη, με σκοπό να του/της προκαλέσει βλάβη (π.χ., κλοπή, κατάσχεση ή καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, διαγραφή ή/και αλλοίωση προσωπικών ηλεκτρονικών πληροφοριών).
> Λεκτικός: Προφορική ή γραπτή επικοινωνία από το άτομο που εκφοβίζει προς το θύμα, η οποία προκαλεί βλάβη. Η λεκτική εκφοβιστική συμπεριφορά περιλαμβάνει: χλευασμούς, χρήση μειονεκτικών επιθέτων, βρισιές, απειλητικά ή προσβλητικά μηνύματα, λεκτικές απειλές κ.λπ.
> Σχεσιακός (ψυχολογικός/κοινωνικός): Συμπεριφορά από τον θύτη προς το θύμα, η οποία αποσκοπεί να βλάψει τη φήμη και τις σχέσεις του θύματος με άλλα άτομα. Η εκφοβιστική συμπεριφορά μπορεί να περιλαμβάνει απομόνωση, αγνόηση ή παρεμπόδιση της αλληλεπίδρασης του θύτη με άλλα άτομα. Επιπρόσθετα, μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση ψευδών ή/και επιβλαβών φημών, υποτιμητικών σχολίων, κουτσομπολιών κ.λπ.
> Διαδικτυακός: Χρήση του διαδικτύου, των κινητών τηλεφώνων και άλλων ψηφιακών τεχνολογιών, προκειμένου να εκφρασθεί μία εσκεμμένη, επαναλαμβανόμενη και επιθετική συμπεριφορά απέναντι στο θύμα.
Σημειώνεται ότι μπορεί να υπάρξει και σχολικός εκφοβισμός που να αφορά σεξουαλική κακοποίηση.