Μετέωροι βρίσκονται ξαφνικά πρόσφυγες οι οποίοι διαμένουν σε υποστατικά τα οποία ανακτώνται από τους Τουρκοκύπριους ιδιοκτήτες τους επειδή δεν υπάγονται πλέον στον Κηδεμόνα Τουρκοκυπριακών Περιουσιών. Οι περιουσίες ανακτώνται κυρίως επειδή οι νόμιμοι ιδιοκτήτες είχαν εγκαταλείψει την Κύπρο πριν την τουρκική εισβολή ή και πριν την ανεξαρτησία, οπόταν σε κάποιες περιπτώσεις δεν είναι καν πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Αν και ο αριθμός των ανακτήσεων δεν είναι μεγάλος, το γεγονός ότι σχεδόν το σύνολο των περιουσιών αυτών έχει παραχωρηθεί από το κράτος και ειδικά τα ακίνητα τα οποία έχουν κάποια αξία (λόγω της θέσης ή και της χρήσης τους) είναι σχεδόν αδύνατον να εξευρεθούν άλλα διαθέσιμα προκειμένου να στεγαστούν, αν πρόκειται για οικίες ή να επαναδραστηριοποιηθούν αν πρόκειται για επαγγελματικά υποστατικά.
Παρ’ όλον ότι τα υποστατικά (οικίες, επαγγελματικές στέγες κ.λπ.) παραχωρήθηκαν κανονικά στους πρόσφυγες από την Κυπριακή Δημοκρατία, όταν αποφασιστεί και δικαστικά ότι δεν υπάγονται πλέον στον Κηδεμόνα, το κράτος μεριμνά για την έξωση των επηρεαζομένων προσφύγων όπως συνέβη στην περίπτωση του εστιατορίου «Κτήμα Μακένζι». Πάντως, στην περίπτωση αυτή καταβάλλεται προσπάθεια ώστε ο πρόσφυγας διαχειριστής να επαναδραστηριοποιηθεί, παρόλον ότι έσυρε την Κυπριακή Δημοκρατία στα Δικαστήρια και ο χειρισμός της υπόθεσης στοίχησε στους φορολογούμενους εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.
Αντίθετα, σε άλλη υπόθεση η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, κάτοχος τουρκοκυπριακής περιουσίας στην κοινότητα Πέρα Χωρίο Νήσου εκλήθη από τους κληρονόμους Τουρκοκύπριου ιδιοκτήτη να καταβάλει ως ενοίκιο €62.000 για την περίοδο 2014-2020. Το ποσόν αντιστοιχεί στο αγοραίο ενοίκιο του υποστατικού που κατέχουν και αξιοποιούν ως εστιατόριο εμβαδού 500τμ.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η συνολική περιουσία (περίπου 300 σκάλες γης καθώς και ακίνητα) ανήκαν σε Τουρκοκύπριο Δικαστή ο οποίος εγκατέλειψε την Κύπρο προ του 1974 και μετανάστευσε στην Αγγλία, όπου νυμφεύθηκε και τα παιδιά που απέκτησε είναι Άγγλοι πολίτες, οι οποίοι μετά τον θάνατο του πατέρα τους διεκδίκησαν την περιουσία τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι περί το 2012 η κυβέρνηση συμφώνησε με τον ιδιοκτήτη σε απαλλοτρίωση τμήματος της γης που κατείχε με σκοπό να καταστεί δυνατή η τιτλοποίηση περίπου 40 προσφυγικών οικιών που είχαν ανεγερθεί σε αυτήν.
Στην ίδια έκταση βρίσκονται και αγροκτήματα και μικρότερες επιχειρήσεις περιλαμβανομένου και του εστιατορίου για το οποίο ζητούνται οι €62.000. Με κάποιους από τους πρόσφυγες-χρήστες οι κληρονόμοι του Τουρκοκύπριου ιδιοκτήτη κατέληξαν σε συμφωνία πώλησης ή και μακροχρόνιας ενοικίασης.
Σε επιστολή του δικηγόρου των κληρονόμων αναφέρεται πως ο Τουρκοκύπριος Δικαστής και οι αδελφές του δεν ζήτησαν αλλά ούτε και έλαβαν, αποζημίωση για τη γη τους στις ελεύθερες περιοχές ούτε και αποδέχτηκαν ποτέ γη Ελληνοκυπρίων ως ανταλλαγή, παραμένοντας σταθεροί στην πεποίθηση τους, ότι η γη του καθενός του ανήκει.
Πρόσφυγες οι οποίοι χάνουν τις τουρκοκυπριακές περιουσίες που τους παραχωρήθηκαν, θεωρούν ότι το κράτος έχει ευθύνη τουλάχιστον να τους παραχωρήσει άλλο ανάλογου τύπου υποστατικό για να επαναδραστηριοποιηθούν. Ωστόσο, τα ελεύθερα υποστατικά, αν υπάρχουν, είναι περιορισμένα και περιζήτητα με αποτέλεσμα να είναι πολύ δύσκολο αν όχι αδύνατο να εξευρεθεί νέα επαγγελματική στέγη ή και οικία.