Σε συναλλαγές €9,7 δισ. προχώρησαν, από τον Ιούνιο του 2013 μέχρι τον Δεκέμβριο του 2019, συνολικά 2,855 αλλοδαποί επενδυτές, οι οποίοι τη συγκεκριμένη περίοδο εξασφάλισαν κυπριακή υπηκοότητα στο πλαίσιο του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος (ΚΕΠ). Όπως όμως επισημαίνει το υπουργείο Οικονομικών σε μελέτη που διενήργησε για την επίδραση του ΚΕΠ στην οικονομία και η οποία επικαιροποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2020, οι συναλλαγές δεν ισοδυναμούν με πραγματικές επενδύσεις ή με συνεισφορά στο ΑΕΠ.
Από το σύνολο των συναλλαγών που έγιναν, ποσό €6,4 δισ. επενδύθηκε στον τομέα των ακίνητων.Αξίζει να σημειωθεί πως οι επενδύσεις σε ακίνητα αποτελούν πέραν του 60% του συνόλου των επενδύσεων που έχουν πραγματοποιηθεί μέσω του προγράμματος.
Συγκεκριμένα, το μερίδιο των επενδυτών του προγράμματος στον τομέα των ακινήτων έχει διπλασιαστεί από το 2015 (που ήταν κάτω από 1/5) μέχρι το 2019 (κοντά στο 1/3), κάτι που δείχνει τη σημαντική συνεισφορά τους. Βάσει των διαπιστώσεων του υπουργείου, πέρσι το μερίδιο επενδύσεων σε ακίνητα, περιλαμβανομένων και κατοικιών, στο σύνολο των επενδύσεων στα πλαίσια του ΚΕΠ, υπολογίζεται γύρω στο 37.5%.
Εξάλλου, το 2018 το μερίδιο των επενδύσεων που έγιναν μέσω του προγράμματος ήταν 30,5%, το 2017 οι επενδύσεις ήταν 21,1%, το 2016 το ποσοστό ήταν 17,3% και το 2015 ήταν γύρω στο 19.5%.
Επενδύσεις και αλλού
Μετά τα ακίνητα, ποσό €1,2 δισ. επενδύθηκε σε άλλες επιχειρήσεις στο νησί, ενώ την ίδια περίοδο οι επενδυτές μετέφεραν στις τράπεζες της Κύπρου καταθέσεις ύψους €713,3 εκατ. Παράλληλα, οι επενδυτές, προχώρησαν σε επενδύσεις και σε κρατικά ομόλογα αλλά και σε ομόλογα εταιρειών, με ποσό €579,9 εκατ. Στις συναλλαγές περιλαμβάνεται και η απομείωση των καταθέσεων, οι οποίες ήταν €519,1 εκατ. Επιπρόσθετα, ποσό €143,6 εκατ. επενδύθηκε σε άλλους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας, καθώς έγιναν μέσω του συνδυασμού των κριτηρίων που προβλέπει το πρόγραμμα. Επιπλέον, επενδύθηκε και ποσό €59,4 εκατ. σε άλλους τομείς, ενώ €7,9 εκατ. επενδύθηκαν σε μετοχές.
Χτύπησαν κόκκινο οι τιμές
Όπως διαπιστώνεται στη μελέτη, η ανάκαμψη της οικοδομικής βιομηχανίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις επενδύσεις ακινήτων που έγιναν στο πλαίσιο του προγράμματος. Πάντως, λόγω της ανάκαμψης του συγκεκριμένου τομέα, υπήρξε και «έκρηξη» στις τιμές πώλησης των ακινήτων, με εντονότερη αυτή στις τιμές των διαμερισμάτων στη Λεμεσό. Ο δείκτης αυξάνεται με σημαντικά υψηλότερους ρυθμούς, σε σύγκριση με άλλες επαρχίες, ξεπερνώντας τον μέσο όρο και παρουσιάζοντας τάσεις περαιτέρω αύξησης. Μεταξύ 2017-2019, η αύξηση στις τιμές των ακινήτων διογκώνεται από 0,1% το πρώτο τρίμηνο του 2017 σε 2,2% το τέταρτο τρίμηνο του 2019. Οι τιμές των κατοικιών είχαν αύξηση από 0.5% μέχρι 2.3%, ενώ τα διαμερίσματα από 1.3% σε 5%.
Στο κόκκινο είναι οι τιμές των διαμερισμάτων στη Λεμεσό και ακολουθεί η Λάρνακα. Από την άλλη, οι τιμές των κατοικιών είχαν σημαντική αύξηση στην Αμμόχωστο και στη Λεμεσό.
Η διόρθωση στις τιμές των ακινήτων σε περιοχές με έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον, όπως στη Λεμεσό, είναι ταχύτερη και ξεπερνά το διπλάσιο από περιοχές με υποτονικό ενδιαφέρον, όπως η Λευκωσία. Το ίδιο ισχύει και στα ενοίκια, με την αύξηση στη Λεμεσό να είναι πάνω από το μέσο όρο. Σύμφωνα με την έκθεση, σήμερα τα διαμερίσματα στη Λεμεσό έχουν τιμή πάνω από το μέσο όρο, κάτι που δείχνει σημεία υπερθέρμανσης. Η αύξηση των τιμών στη Λεμεσό οφείλεται στο γεγονός ότι υπάρχει μεγάλος αριθμός αλλοδαπών αγοραστών, ρωσικής καταγωγής.
Περισσότερες επενδύσεις στα ακίνητα έκαναν Ρώσοι και Κινέζοι επενδυτές. Πρόκειται για δύο εθνικότητες στις οποίες παραχωρήθηκαν οι περισσότερες πολιτογραφήσεις. Την ίδια περίοδο, μικρότερος ήταν ο αριθμός των ξένων επενδυτών που προέρχονται από την Ουκρανία, το Λίβανο και τη Σαουδική Αραβία, οι οποίοι έλαβαν κυπριακό διαβατήριο.
Ρευστότητα στην οικονομία
Βάσει των διαπιστώσεων του υπουργείου Οικονομικών, αρχικά οι επενδυτές αγόραζαν έτοιμα ακίνητα, πράγμα το οποίο οδήγησε στη μείωση του οικιστικού αποθέματος. Μετά την αλλαγή των κριτήριων, πλέον αγοράζουν ακίνητα που δεν έχουν ακόμη κατασκευαστεί. Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, το πρόγραμμα έχει ευνοήσει το debt to asset swaps (ανταλλαγή χρεών προς περιουσιακά στοιχεία), το οποίο ωφελεί την παραχώρηση ρευστότητας στην οικονομία.
Σύμφωνα με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας, την 31η Δεκεμβρίου του 2019 το ύψος των κόκκινων δανείων στον τομέα των κατασκευών ανέρχονταν σε €1,02 δισ. και στα €481,2 εκατ. στη διαχείριση ακίνητης ιδιοκτησίας. Η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων ήταν σημαντική, καθώς μεταξύ 2014-2019 τα κόκκινα δάνεια στις κατασκευές ήταν €3,2 εκατ., δηλαδή κατέγραψαν μείωση €820,4 εκατ. Εξάλλου, στη διαχείριση της ακίνητης περιουσίας τα κόκκινα δάνεια την ίδια περίοδο ήταν €1,56 δισ. και μειώθηκαν κατά €377,5 εκατ.