Παρ’ όλα αυτά, με την επίκληση επιτακτικών λόγων υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος για την αδειοδότηση ορισμένων δημόσιων και ιδιωτικών έργων υπάρχει ανησυχία για τυχόν αδειοδότηση ορισμένων εξ αυτών. Μια τέτοια εξέλιξη θεωρείται ότι θα στερείται νομικής βάσης, από τη στιγμή που τώρα συζητούνται και δεν έχουν εγκριθεί ακόμα οι σχετικοί Κανονισμοί, η έκδοση και τήρηση των οποίων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση με βάση το ίδιο το υπό αναφορά νομοσχέδιο.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η έννοια του ΘΧΣ υποδηλώνει «το σχεδιασμό του χρόνου και του τόπου άσκησης ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη θάλασσα, προκειμένου να διασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα και η βιωσιμότητά τους στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Κατά τη διαδικασία αυτή, όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη συνεργάζονται με διαφάνεια, με στόχο το σχεδιασμό των θαλάσσιων δραστηριοτήτων».
Την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Περιβάλλοντος απασχόλησε χθες το τροποποιητικό νομοσχέδιο και οι σχετικοί κανονισμοί για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό. Οι τροποποιήσεις αφορούν στη μεταφορά αρμοδιοτήτων στο Υφυπουργείο Ναυτιλίας και τις αλλαγές στη σύνθεση επιτροπών, με τη συμμετοχή του Υφυπουργείου Ναυτιλίας και του Υφυπουργείου Τουρισμού. Επίσης, διορθώνονται ορολογίες που αφορούν στη δημόσια διαβούλευση, ενώ εισάγονται και μηχανισμοί ποινικών προστίμων, αλλά και πρόνοια για αδειοδότηση δραστηριοτήτων. Επίσης, την Επιτροπή απασχόλησε και το θέμα των χερσαίων και θαλάσσιων ζωνών, καθώς και η διαδικασία αδειοδοτήσεων.
Σύμφωνα με την βουλευτή ΑΚΕΛ, Ευανθία Σάββα, η Επιτροπή Περιβάλλοντος θα προχωρήσει σε κατ’ άρθρον εξέταση του νομοσχεδίου και θα πρέπει να είμαστε πολύ αυστηροί για ένα τόσο σημαντικό νομοσχέδιο που αφορά στη βιώσιμη ανάπτυξη των θαλασσίων ζωνών, καθώς και την κατανομή χωρικά και χρονικά των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στις θαλάσσιες περιοχές. «Πρέπει να μεριμνήσουμε, ώστε οι θάλασσες μας να μην γίνουν έρμαιο σε αναπτύξεις, αλλά η όποια δραστηριότητα να γίνεται μέσα από σωστή δημόσια διαδικασία, θωρακίζοντας έτσι το δημόσιο συμφέρον», ανέφερε σχετικά η κα. Σάββα.
Όπως αναφέρεται σε κοινό υπόμνημα θέσεων της Ομοσπονδίας Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου και της Πρωτοβουλίας για τη Διάσωση των Φυσικών Ακτών, «η ακτογραμμή και η θάλασσα αποτελούν κοινά αγαθά και, ως εκ τούτου, αναπόσπαστο μέρος της κοινής, φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς». Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρούν ότι «η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να διασφαλίσει την προστασία, διατήρηση και διαχείριση του θαλάσσιου χώρου, καθώς επίσης και τη συνοχή του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού, σε τοπικό, περιφερειακό και κρατικό επίπεδο».
«Βλέπουν» παράθυρα για αδειοδοτήσεις
Παρ’ ότι συμφωνούν με τις πλείστες από τις προτεινόμενες τροποποιήσεις του βασικού Νόμου και τις διατάξεις των σχετικών Κανονισμών, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις θεωρούν πως η παράγραφος 11 του προτεινόμενου νομοσχεδίου, με τίτλο «Ο περί Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού και άλλων Συναφών Θεμάτων (Τροποποιητικός) Νόμος του 2020» ανοίγει παράθυρο για την αδειοδότηση διαφόρων χρήσεων και δραστηριοτήτων πριν την ολοκλήρωση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου, γεγονός το οποίο ενδέχεται να αποδυναμώσει τους στόχους της σχετικής Οδηγίας και να θέσει σε κίνδυνο την οικολογική ακεραιότητα του θαλάσσιου χώρου.
Σύμφωνα με την επίμαχη πρόνοια: «Από την έναρξη ισχύος του παρόντος Νόμου και μέχρι την έγκριση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου δύναται να αδειοδοτούνται σε μεταβατική βάση και τηρουμένων των διατάξεων του εδαφίου, χρήσεις ή δραστηριότητες δυνάμει των διατάξεων των άρθρων 23 και 24 του βασικού νόμου, νοουμένου ότι τέτοιες χρήσεις ή δραστηριότητες έχουν σημαντική οικονομική ή/και κοινωνική ή/και περιβαλλοντική πρόσθετη αξία».
Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 17(2) του βασικού νόμου, «η θέσπιση του προαναφερόμενου Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου καταρτίζεται το συντομότερο δυνατό και το αργότερο έως την 31η Μαρτίου 2021». Συνεπώς, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις θεωρούν ότι «δεν συντρέχουν επιτακτικοί λόγοι υπέρτερου δημοσίου συμφέροντος για την αδειοδότηση ορισμένων δημόσιων και ιδιωτικών έργων μέχρι τότε. Επιπρόσθετα, οι μεταβατικές διατάξεις που αφορούν την έγκριση χρήσεων και δραστηριοτήτων μέσω της εναρμονιστικής νομοθεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας ενδέχεται να αποδυναμώσει τους σκοπούς της σχετικής οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οδηγώντας στον κατακερματισμό και τη “σαλαμοποίηση” της διαδικασίας για τη θέσπιση μίας Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής στην Κυπριακή Δημοκρατία. Το γεγονός αυτό αναμένεται να θέσει σημαντικά εμπόδια στην προσπάθεια διασφάλισης μίας ολοκληρωμένης, συνεκτικής και συντονισμένης διαδικασίας λήψης αποφάσεων κατά τη διαδικασία εκπόνησης, τροποποίησης ή/και έγκρισης του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου».
Εκπόνηση Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης
Πριν από την έγκριση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου, πρέπει να εκπονηθεί Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση (ΣΠΕ). Επιπρόσθετα, πρέπει να εκπονηθεί Δέουσα Εκτίμηση Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (ΔΕΕΠ – Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση), καθ’ ότι μεγάλο μέρος της περιοχής μελέτης του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου περιλαμβάνει ή/και γειτνιάζει με θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 –είτε ως Τόποι Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) / Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, της χλωρίδας και της πανίδας, είτε ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για τη διατήρηση των άγριων πτηνών, περιλαμβανομένων αυτών που κηρύχθηκαν ήδη ή βρίσκονται στη διαδικασία καθορισμού– και δύναται να επηρεάζει σημαντικά τις εν λόγω θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, καθεαυτό ή από κοινού με άλλα σχέδια.
Έτοιμοι να προβούν σε νομικές ενέργειες
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις θεωρούν ότι τυχόν αδειοδότηση ορισμένων δημόσιων ή/και ιδιωτικών έργων πριν από την θέσπιση του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου και πριν από την εκπόνηση και αξιολόγηση των αναγκαίων μελετών ΣΠΕ και ΔΕΕΠ για το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχέδιο, δεν συνάδει με τις επιδιώξεις και τις διατάξεις του περιβαλλοντικού κεκτημένου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της εναρμονιστικής νομοθεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας για την προστασία της φύσης.
Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση της Πρωτοβουλίας για τη Διάσωση των Φυσικών Ακτών, θα πρέπει να διαγραφεί η πρόνοια για αδειοδοτήσεις έργων κατά τη μεταβατική περίοδο των επόμενων πέντε μηνών και πριν από τη θέσπιση του ΘΧΣ, ο οποίος αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι τις 31/3/2021.
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, από το 2014, οπότε το Υπουργείο Εσωτερικών προωθούσε νομοσχέδιο που αποσκοπούσε στη μετατροπή της θάλασσας σε «ακίνητη ιδιοκτησία», καθώς επίσης και την αδειοδότηση μίας πλειάδας «παράκτιων και θαλάσσιων αναπτύξεων» υψηλού περιβαλλοντικού, κοινωνικού και οικονομικού ρίσκου, μέσω «υπουργικών διαταγμάτων» και «χωρίς την υποβολή πολεοδομικών αιτήσεων», μέχρι σήμερα, καταγράφεται μια συστηματική προσπάθεια νομιμοποίησης διαφόρων σχεδίων εκμετάλλευσης του θαλάσσιου χώρου. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις δηλώνουν την ετοιμότητα τους να προβούν σε όλες τις απαραίτητες νομικές ενέργειες έτσι ώστε να μην καταστεί η θάλασσα το επόμενο πεδίο εκμετάλλευσης της κοινής, φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς με στόχο την προσέλκυση «στρατηγικών επενδύσεων».