Σχεδόν 5,5 χρόνια μετά την καταστροφή του 2014 έχει ολοκληρωθεί μελέτη για ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος στις εξαιρετικά ευπαθείς περιοχές Καμάρων και Βεργίνας που θεωρούνται από τις επιρρεπείς σε ολόκληρη την Κύπρο σε φαινόμενα πλημμύρας.
Τα προτεινόμενα έργα έχουν ως κύριο στόχο την ελαχιστοποίηση των κινδύνων πλημμύρας στις οικιστικές ζώνες των Δήμων Λάρνακας και Αραδίππου που προέρχονται από τις πλημμυρικές ροές των υδατορεμάτων της λεκάνης απορροής του ποταμού του Καλού Χωριού και πλήγηκαν από τα πλημμυρικά γεγονότα της 13ης Δεκεμβρίου 2014. Το υπουργείο Εσωτερικών έχει διαβιβάσει στην Περιβαλλοντική Αρχή μελέτη για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των προτεινόμενων έργων στο στάδιο κατασκευής και στο στάδιο λειτουργίας των αντιπλημμυρικών έργων. Η μελέτη διενεργήθηκε από ομάδα συμβούλων της κοινοπραξίας Διον. Τουμαζής & Συνεργάτες και Γ. Καραβοκύρης και Συνεργάτες Σύμβουλοι Μηχανικοί Α.Ε.
Τα έργα είναι σχεδιασμένα για συμβάντα με περίοδο επαναφοράς 50 χρόνων, δηλαδή η πιθανότητα υπέρβασης/ πλημμύρας είναι 1 στα 50, ή 2% σε έναν οποιονδήποτε χρόνο, με την παραδοχή ότι η συχνότητα των εντάσεων βροχόπτωσης παραμένει ως έχει.
Οι κύριες αιτίες των ζημιών από τα πλημμυρικά γεγονότα της 13ης Δεκεμβρίου 2014 ήταν: 1. Τα ανεπαρκή μεγέθη των ανοιγμάτων των γεφυριών 2. Η οριζοντιογραφία «ζικ-ζακ» του καναλιού μεταξύ της οδού Δρυάδων και λεωφόρο Λεμεσού 3. Η πολύ μικρή κλίση του πιο πάνω καναλιού.
Ο ποταμός του Καλού Χωριού αποτελείται από τέσσερις κλάδους: Α: Κυρίως κλάδος – Καλού Χωριού Β: Από περιοχή Πελέτικο Γ: Από βιομηχανική περιοχή Λάρνακας Δ: Από βιομηχανική περιοχή Αραδίππου (οδό Πενταδακτύλου). Οι τέσσερις αυτοί κλάδοι ενώνονται ανάντη τής οδού Δρυάδων. Το ενοποιημένο πλέον υδατόρεμα ακολουθεί το πιο πάνω «ζικ-ζακ» κανάλι από σκυρόδεμα και καταλήγει στην Αλυκή Λάρνακας μέσω του Μνημείου των Καμάρων. Τα επίσημα στοιχεία του Κράτους παρουσιάζουν διαφορετική όδευση από την πιο πάνω και συγκεκριμένα παρουσιάζουν στους χάρτες τον ποταμό να καταλήγει στη θάλασσα.
Η ανάθεση τής μελέτης έγινε με την πιο πάνω παραδοχή και για το λόγο αυτό η μελέτη είχε ως αντικείμενο να εξετάσει τις επιπτώσεις των έργων από αλλαγή του ισοζυγίου στην Αλυκή λόγω των αντιπλημμυρικών έργων.
Σημειώνεται ότι ο λόγος που τα κανάλια έχουν μικρές κλίσεις οφείλεται πιθανόν στους λανθασμένους χάρτες που δείχνουν ότι ο ποταμός καταλήγει στη θάλασσα αντί στην Αλυκή.
Η μελέτη εξέτασε σενάρια κατασκευής λιμνών κατακράτησης στους διάφορους κλάδους του ποταμού για περιόδους επαναφοράς 20 και 50 χρόνια. Ως βέλτιστη λύση κρίθηκε η λύση χωρίς λίμνες κατακράτησης για περίοδο επαναφοράς 50 χρόνων.
Τα αντιπλημμυρικά έργα που προτείνονται αφορούν συνοπτικά τα ακόλουθα:
1. Επανακατασκευή γεφυρών 2. Προσαρμογή των διατομών και μηκοτομής των υδατορεμάτων ώστε να έχουν επαρκή παροχετευτικότητα για ροές με περίοδο επαναφοράς 50 χρόνων 3. Αλλαγή της οριζοντιογραφίας και μηκοτομής του καναλιού ανάντη του Μνημείου των Καμάρων.
Όσον αφορά την περιοχή του Μνημείου των Καμάρων, η μελέτη προτείνει την επαναφορά του χώρου στην αρχική του κατάσταση.
Συγκεκριμένα προτείνεται:
1. Μετατόπιση της οδού Λαρίσσης ώστε να εφάπτεται της λεωφ. Λεμεσού
2. Αντικατάσταση του πεζόδρομου/ αναχώματος με πεζόδρομο επί πασσάλων
3. Αφαίρεση των μπάζων από την Αλυκή.
Τα προτεινόμενα έργα δεν περιλαμβάνουν οποιεσδήποτε παρεμβάσεις στην Αλυκή. Επίσης, δεν προτείνεται οποιαδήποτε επέμβαση στο Μνημείο των Καμάρων. Προτείνεται η αποκατάσταση του χώρου ανάντη (βόρεια) του Μνημείου των Καμάρων στην αρχική του μορφή, αφαιρώντας τα αναχώματα και επιτρέποντας στις απορροές του ποταμού να εισέρχονται στην Αλυκή από πολλά ανοίγματα. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται η καταπόνηση τού Μνημείου από τη δύναμη που ασκεί σε αυτό η ροή του ποταμού.
Τα προτεινόμενα έργα (μετά την υλοποίησή τους) εκτιμάται ότι θα έχουν τις ακόλουθες επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον:
1. Σε συνήθεις συνθήκες (ήπιες βροχοπτώσεις) δεν υπάρχει οποιαδήποτε αλλαγή σε σχέση με την υφιστάμενη κατάσταση.
2. Σε έντονα συμβάντα βροχόπτωσης, με περίοδο επαναφοράς μικρότερη των 50 χρόνων (Τ<50 χρόνια), δεν θα πλημμυρίζουν οι περιοχές που σήμερα πλημμυρίζουν.
3. Σε πολύ έντονα συμβάντα βροχόπτωσης, με περίοδο επαναφοράς μεγαλύτερη των 50 χρόνων (Τ>50 χρόνια) τότε θα υπάρχει υπερχείλιση των έργων αλλά η έκταση της πλημμύρας θα είναι μικρότερη της υφιστάμενης κατάστασης.
4. Δεν επηρεάζεται η τελική ποσότητα και η ποιότητα του νερού που εισέρχεται στην Αλυκή Λάρνακας.
5. Η ροή νερού μέσω του Μνημείου των Καμάρων θα γίνεται από πολλά ανοίγματα σε σύγκριση με τη σημερινή κατάσταση όπου υπάρχουν αναχώματα και η ροή γίνεται μόνο μέσω 2-3 ανοιγμάτων.
Στο στάδιο εκτέλεσης των έργων εκτιμάται ότι θα υπάρξουν προσωρινές και αναστρέψιμες ήπιες επιπτώσεις, συνήθεις σε έργα γεφυροποιίας/οδοποιίας.
ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ 13ης ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2014
Την 13η Δεκεμβρίου 2014 σημειώθηκε βροχόπτωση πολύ μεγάλης έντασης η οποία προκάλεσε πλημμύρες στην επαρχία Λάρνακας. Συγκεκριμένα, οι περιοχές που πλήγηκαν περισσότερο είναι οικιστικές και βρίσκονται στην περιοχή Καμάρες, ανάντη της Αλυκής Λάρνακας.
Από τις πλημμύρες προκλήθηκαν προβλήματα όπως:
• Ζημιές σε σπίτια και υποστατικά,
• Νερό από τον ποταμό Καλού Χωριού διέσχισε τον αυτοκινητόδρομο και προκάλεσε προβλήματα στην κυκλοφορία.
• Ο μεγάλος όγκος νερού και λάσπης παρέσυρε αυτοκίνητα
• Κάτοικοι εγκλωβίστηκαν στα σπίτια τους.
Η ζημιά στο δίκτυο της Αρχής Ηλεκτρισμού – διακοπές στην ηλεκτροδότηση φαίνεται να προκλήθηκε από τον άνεμο παρά από πλημμύρα (προφορική επικοινωνία με αρμόδιο λειτουργό ΑΗΚ).
Ιστορική εξέλιξη
Από τη βιβλιογραφία προκύπτει ότι πριν 5 χιλιετίες περίπου η σημερινή μεγάλη Αλυκή ήταν κόλπος με απευθείας επικοινωνία με τη θάλασσα. Η θεωρία της επικοινωνίας Αλυκής – θάλασσας ενισχύεται από το γεγονός ότι βρέθηκαν πέτρινες άγκυρες πλοίων μέσα στην κεντρική αλυκή. Ο οικισμός του Χαλά Σουλτάν Τεκκέ εγκαταλείφτηκε γύρω στον 10ο αιώνα π.Χ. Πιθανή αιτία είναι η καταστροφή του φυσικού λιμανιού από θαλάσσιες αποθέσεις. Η ανύψωση της τεκτονικής πλάκας απομόνωσε εντελώς την κοιλότητα δημιουργώντας την Αλυκή της Λάρνακας. Επί Ενετοκρατίας, πριν 4 περίπου αιώνες, διανοίχθηκε κανάλι εκτροπής του ποταμού Καλού Χωριού/ Καμάρων.
Στο χάρτη 1900 είναι προφανές ότι ο ποταμός απορρέει απευθείας στην Αλυκή και η εκτροπή είναι τεχνητό έργο για ελεγχόμενη ροή.
Για κάποιο λόγο, η κύρια όδευση του ποταμού διαγράφηκε από τους χάρτες και στους επίσημους χάρτες παρουσιάζεται (λανθασμένα) ότι ο ποταμός απορρέει στη θάλασσα, χωρίς να υπάρχει απορροή στην Αλυκή (όπως είναι η πραγματικότητα).
Σήμερα η όδευση του ποταμού είναι προβληματική αφού τα νερά ρέουν σε ορθογωνικό κανάλι με δύο απότομες αλλαγές κατεύθυνσης 90 μοιρών έκαστη, διέρχονται κάτω από δύο δρόμους μέσω ορθογωνικών οχετών (ανορθόδοξων διατάξεων), διέρχονται κάτω από τις Καμάρες ανατολικά του Ενετικού αναχώματος και εισέρχονται στην Αλυκή μέσω ανοίγματος του αναχώματος. Η φυσική όδευση του ποταμού είναι η όσο το δυνατόν πιο σύντομη ροή μέσα στην Αλυκή.
Ποια μέτρα προτείνονται στη μελέτη
Η λύση η οποία επιλέγηκε από την αναθέτουσα Αρχή, μετά από εξέταση διαφόρων εναλλακτικών λύσεων με λίμνες και χωρίς λίμνες ανάσχεσης, είναι η λύση χωρίς λίμνες ανάσχεσης με περίοδο επαναφοράς 50 χρόνων. Η λύση αυτή περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
• Προσαρμογή της οριζοντιογραφίας και μηκοτομής του υδατορέματος ώστε να απαλειφθούν οι απότομες/ κάθετες αλλαγές πορείας και να δοθούν οι απαραίτητες διαστάσεις και κλίσεις
• Κατεδάφιση υφιστάμενων τεχνικών (οχετοί από σκυρόδεμα) και ανακατασκευή τους, στους κλάδους Α, Β και Γ
• Διεύρυνση και εκβάθυνση υφιστάμενου χωμάτινου καναλιού, στους κλάδους Β, Γ και Δ
• Επένδυση διευρυμένου χωμάτινου καναλιού με σκυρόδεμα, στους κλάδους Β και Δ
• Διεύρυνση και εκβάθυνση ανοικτού ορθογωνικού καναλιού από σκυρόδεμα, στον κλάδο Α
• Κατεδάφιση και ανακατασκευή μεγαλύτερου τεχνικού (ορθογωνικός οχετός) στον αυτοκινητόδρομο, στον κλάδο Α
• Αντικατάσταση υφιστάμενου κλειστού δικτύου αγωγών με ορθογωνικό οχετό μεγαλύτερης παροχετευτικότητας, στον κλάδο Γ
• Ενίσχυση κλειστού δικτύου με προσθήκη αγωγών/οχετών, στον κλάδο Δ
• Μετατόπιση της οδού Λαρίσσης βορειότερα, δίπλα και παράλληλα στη λεωφόρο Λεμεσού.
• Διαμόρφωση του χώρου μεταξύ του πιο πάνω δρόμου και του Μνημείου των Καμάρων ώστε να μην υπάρχουν αναχώματα και η ροή του ποταμού να περνά μέσα από πολλά ανοίγματα των Καμώρων.
Η προτεινόμενη λύση περιλαμβάνει μόνο τεχνικά έργα. Συγκεκριμένα, πρόκειται για κατεδαφίσεις υφιστάμενων τεχνικών από οπλισμένο σκυρόδεμα και ανακατασκευή τους, όπως και ενίσχυση του υφιστάμενου υπόγειου δικτύου όμβριων υδάτων. Για την ενίσχυση του δικτύου θα χρειαστούν επεμβάσεις σε τμήματα του υφιστάμενου οδικού δικτύου και συνεννόηση με όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες (ΑΗΚ, cyta, ΣΑΛΑ, ΣΥΛ).
Το υφιστάμενο σύστημα αποτελείται από τέσσερις υπολεκάνες απορροής: Α) Καλού Χωριού Β) Πελέτικο Γ) Βιομηχανική Περιοχή Αραδίππου (Αγίου Μηνά) Δ) Ανατολική Περιοχή (Πενταδακτύλου)
Στις υπολεκάνες Α και Β η ροή είναι κυρίως σε φυσικό ποταμό ενώ στις Γ και Δ η ροή είναι κυρίως σε οχετούς αστικού τύπου (σωληνωτούς ή ορθογωνικούς). Σημειώνεται ότι στον κλάδο Γ υπάρχουν τμήματα όπου η ροή είναι σε φυσική ανοικτή κοίτη ρυακιού. Η ροή του κλάδου Γ καταλήγει στον κλάδο Β. Κατάντη της συμβολής αυτής καταλήγει ο κλάδος Δ. Σημειώνεται ότι στον κλάδο Δ υπάρχει εκτροπή της όδευσης στην περιοχή του λυκείου της Βεργίνας, με τη ροή να οδηγείται δυτικά μέσω καναλιού και να καταλήγει στον κλάδο Β, ενώ η φυσική του ροή φαίνεται να ήταν στον κλάδο Α. Ο κλάδος Β (με τις ροές των Γ και Δ) καταλήγει στο υδατόρεμα του κλάδου Α. Το κατάντη μέρος του υδατορέματος Α είναι ανοικτό ορθογωνικό κανάλι που φθάνει μέχρι σχεδόν το μνημείο των Καμάρων. Ο ποταμός διασχίζει το μνημείο των Καμάρων ως ανοικτό χωμάτινο κανάλι.
Από το μνημείο των Καμάρων υπάρχει τεχνητό κανάλι (αρδευτικό κανάλι) που καταλήγει στη θάλασσα (πλησίον του αλιευτικού καταφυγίου). Το κανάλι αυτό συνδέεται επίσης με την Αλυκή σε απόσταση 180m περίπου από το μνημείο μέσω ενός ξυλογέφυρου. Στην υφιστάμενή του κατάσταση όλες οι απορροές του ποταμού Καλού Χωριού καταλήγουν στην Αλυκή (δεν υπάρχει απορροή στη θάλασσα).
